Cuộc chiến ngầm Liquid Staking trên Solana: Jito đã vượt mặt Lido như thế nào

Bạn còn nhớ Lido từng bá đạo thế nào trên Solana không? Giờ thì nó đã lặng lẽ rút lui. Thay vào đó là một giao thức tên Jito, đang tái định hình hệ sinh thái staking của Solana bằng một cách chơi hoàn toàn khác.

Vì sao Lido thất bại trước Jito?

Đây không phải vấn đề kỹ thuật, mà là vấn đề kinh tế học. Jito đã làm điều mà Lido không nghĩ tới — chia sẻ trực tiếp lợi nhuận MEV cho người dùng.

Staking truyền thống khá nhàm chán: bạn khóa SOL, định kỳ nhận thưởng, nhưng tiền của bạn bị đóng băng, gần như không linh hoạt. Liquid staking đã cải tiến điều này, cho bạn token (như jitoSOL) tiếp tục sử dụng trong DeFi, đồng thời vẫn hưởng lợi suất staking.

Nhưng Jito còn đi xa hơn. Nó dùng Block Engine riêng — một công cụ trích xuất MEV — để “vắt sữa” từng giao dịch. Nói đơn giản: bằng cách sắp xếp lại thứ tự giao dịch để kiếm lời, Jito chia phần lợi nhuận này cho người stake.

Theo dữ liệu on-chain, hiện Jito:

• TVL: hơn 6.48 triệu SOL (tính đến 5/12)
• Số lượng người staking: hơn 126,000
• Lợi suất năm hóa: ~7.05% (bao gồm thưởng staking + thu nhập MEV)
• Thị phần: DApp lớn thứ 2 trên Solana, thứ 6 thế giới về liquid staking

So sánh, Lido vì chi phí cao + cạnh tranh gay gắt nên phải rút khỏi Solana.

Cốt lõi của Jito: Dân chủ hóa MEV

Nhà sáng lập Lucas Bruder từng làm ở Tesla, sau đó nhận thấy MEV trên Solana bị một nhóm nhỏ thao túng, nên nghĩ: tại sao không cho người dùng phổ thông cùng chia phần?

Sau khi gọi vốn được 10 triệu đô vào năm 2021, ý tưởng này thành hiện thực. Hiện Jito Labs được 33% validator Solana sử dụng, gần như trở thành một phần hạ tầng cơ bản của Solana.

Giá trị thực sự của token JTO

JTO là governance token, nhưng không chỉ “bỏ phiếu” nhàm chán như thường thấy:

1. Chia sẻ MEV: Người nắm giữ tự động nhận phần thu nhập MEV do Block Engine trích xuất
2. Thẻ thông hành cộng đồng: Tham gia sự kiện độc quyền, nhận airdrop, trải nghiệm tính năng mới sớm nhất
3. Có thể có hệ số staking (đang phát triển): JTO có thể giúp tăng lợi tức jitoSOL

Tổng cung 1 tỷ token, phân bổ như sau:

• Phát triển cộng đồng: 24.3% (DAO quản lý)
• Phát triển hệ sinh thái: 25%
• Cốt lõi đóng góp: 24.5% (team)
• Nhà đầu tư: 16.2% (khóa 1 năm, trả dần trong 3 năm)
• Airdrop: 10% (90% trả ngay, 10% trả trong 1 năm)

Hiệu ứng airdrop rất rõ — khi ấy đã thổi bùng sự quan tâm thị trường, biến Jito từ một giao thức staking ít tên tuổi thành dự án ngôi sao của Solana.

Jito kiếm tiền thế nào? Người dùng kiếm tiền ra sao?

Quy trình rất đơn giản:

1. Bạn gửi SOL → Jito tổng hợp
2. Jito ủy thác cho validator → bảo vệ mạng lưới
3. Bạn nhận jitoSOL → tiếp tục dùng trong DeFi (Orca, Kamino Finance, v.v.)
4. Jito Block Engine tối ưu trích xuất MEV → chia lợi nhuận cho bạn
5. Bạn nhận: thưởng staking + thu nhập MEV + lợi nhuận LP từ jitoSOL trên DeFi

Nói gọn là ba nguồn lợi nhuận. Đây là điều mà các giao thức staking khác không làm được.

Công dụng thực sự của jitoSOL

Đây không phải tài sản chết. jitoSOL thực sự là một loại tiền tệ, có thể lưu thông khắp hệ sinh thái DeFi của Solana:

• Tham gia pool thanh khoản để nhận phí swap
• Làm tài sản thế chấp cho vay
• Tham gia yield farming

Tức là bạn vừa nhận phần thưởng staking, vừa để chứng chỉ đại diện SOL đang stake tiếp tục sinh lời.

Bài học từ hệ sinh thái Solana

Thành công của Jito phản ánh một thực tế: dự án hệ sinh thái không thể chỉ làm chức năng cơ bản, mà phải tạo ra giá trị vượt trội.

Lido thành công trên Ethereum vì DeFi ở đó trưởng thành hơn, cơ hội MEV nhiều hơn. Nhưng trên Solana, Jito chủ động khai thác thị trường MEV, còn sáng tạo hơn cả Lido.

Và Jito vẫn chưa dừng lại. Kế hoạch tương lai của team gồm:

• Tích hợp sâu hơn với DeFi
• Nâng cấp, tối ưu hóa MEV liên tục
• Giao thức StakeNet (quản lý validator phi tập trung)
• Có thể mở rộng sang cross-chain

Lời kết

Có rủi ro không? Chắc chắn có. MEV không phải toàn lợi ích, tối ưu hóa giao dịch cũng có thể bị lạm dụng. Nhưng dựa trên dữ liệu và phản ứng thị trường hiện tại, Jito thực sự đã tìm ra cách mở khóa liquid staking trên Solana.

Việc Lido rút lui, ở một góc độ nào đó, chính là sự công nhận cho Jito — trong một đường đua, luôn có giải pháp tối ưu hơn.