Ngày 06/07/2017. Một cuộc gọi từ bộ phận Nhân sự.

Hayden Adams bị cho thôi việc tại Siemens sau một năm làm kỹ sư cơ khí. Công việc mô phỏng dòng nhiệt không thực sự phù hợp với anh. Adams không phát triển trong vai trò ấy. Công ty tiến hành cắt giảm biên chế.

Adams, 24 tuổi, cảm thấy nhẹ nhõm.

Anh đã trăn trở không biết ngành kỹ thuật có phải hướng đi lâu dài của mình hay không. Việc bị sa thải đã buộc anh phải đưa ra quyết định mà bấy lâu nay anh luôn trì hoãn.

Điện thoại rung lên. Một tin nhắn từ bạn cùng phòng đại học.

Karl Floersch làm việc cho tổ chức mang tên Ethereum Foundation. Suốt nhiều năm, anh luôn hăng say nói về công nghệ blockchain. Về smart contract. Ứng dụng phi tập trung. Những điều cách mạng.

Adams từng luôn phớt lờ. Quá mơ hồ và kỳ lạ.

Giờ thất nghiệp, bất định, anh quyết định lắng nghe.

Cuộc gọi kéo dài ba tiếng. Floersch vẽ ra viễn cảnh tương lai: mã tự chạy mà không cần con người giám sát. Dòng tiền lưu chuyển không qua ngân hàng. Ứng dụng phục vụ hàng triệu người dùng mà không bị doanh nghiệp kiểm soát.

Chính cuộc trò chuyện đó gieo mầm cho thứ sau này trở thành Uniswap.

Nhưng trước hết, Adams cần tự chứng minh rằng chuyển từ kỹ thuật cơ khí sang tiền mã hóa là lựa chọn hợp lý.

Biến việc đào Bitcoin thành thu nhập thụ động — không còn phiền toái.

Với Abundant Mines, bạn chỉ cần mua thiết bị đào, mọi việc còn lại họ sẽ lo: lắp đặt, bảo trì, sửa chữa và giám sát vận hành. Bạn nhận đều đặn khoản thanh toán Bitcoin chuyển trực tiếp về ví cá nhân.

• Bắt đầu chỉ từ 10.000 USD (bao gồm thiết bị và chi phí điện năm đầu)
• Cam kết uptime 95–99% với đội ngũ vận hành chuyên nghiệp tại mỏ
• Sử dụng năng lượng thủy điện giá rẻ, vận hành ổn định, cắt giảm chi phí
• Hưởng ưu đãi thuế lớn—khấu hao thiết bị toàn bộ ngay trong năm đầu
• Lợi suất dự kiến: 30–50%/năm nếu giá Bitcoin giữ ổn định

Không cần kỹ năng kỹ thuật, chỉ cần đầu tư để nhận tiền.

👉Bắt đầu khai thác thông minh

Người truyền giáo Ethereum

Floersch nhìn ra cơ hội ở nơi Adams chỉ thấy bất định.

Ethereum đủ mới để một người quyết tâm có thể trở thành chuyên gia chỉ sau vài tháng. Rào cản vào thấp vì rất ít người thật sự hiểu công nghệ này.

Adams vẫn có nhiều băn khoăn, bởi anh chỉ học lập trình căn bản. Anh chưa từng làm web, chưa viết smart contract. Chuyển từ kỹ thuật cơ khí sang phát triển phần mềm quả thật áp lực.

Floersch gợi ý một lộ trình: học qua thực chiến. Thay vì các khóa học trực tuyến, Adams hãy bắt tay làm một dự án cụ thể, hoàn thiện và cho ra sản phẩm trực tiếp. Quá trình sáng tạo sẽ giúp anh học hỏi tự nhiên.

Floersch giải thích cách Ethereum hoạt động, lý do ứng dụng phi tập trung quan trọng, những bài toán cần lời giải. Anh mô tả một hệ sinh thái mới, nơi nhóm nhỏ có thể xây dựng sản phẩm phục vụ hàng triệu người mà không cần hạ tầng doanh nghiệp.

Dù còn hoài nghi, Adams dần bị cuốn hút.

Anh quyết định, một năm tới sẽ tập trung học lập trình và xây dựng thứ thực sự ý nghĩa trên Ethereum. Trò chuyện xong, Adams thấy một sự lạc quan thận trọng.

Phòng thí nghiệm dưới tầng hầm

Adams trở lại căn phòng cũ ở ngoại ô New York.

Bố mẹ anh cố gắng đỡ đầu cho con. Con trai họ học kỹ thuật cơ khí ở Đại học Stony Brook, từng làm công ty danh tiếng, nay lại muốn học lập trình để làm ứng dụng blockchain.

Quá trình học hỏi gian khổ. Adams cày YouTube về JavaScript, đọc tài liệu về Solidity—ngôn ngữ lập trình của Ethereum. Những khái niệm đơn giản với dân IT lại thành thử thách lớn với người học kỹ thuật cổ điển. Adams tiếp cận lập trình như giải đề kỹ thuật: mỗi hàm trong hệ thống đều có vai trò riêng. Smart contract chính là cỗ máy biến đổi dữ liệu theo quy tắc định trước.

Tiến bộ đến chậm. Adams bắt đầu xây dựng hợp đồng thông minh đơn giản lưu và truy xuất dữ liệu, luyện deploy lên testnet của Ethereum. Mỗi thành công dù nhỏ đều rút ngắn khoảng cách giữa lý thuyết và thực tiễn.

Floersch thường xuyên ghé thăm, động viên và hướng dẫn. Đợt cuối 2017, Floersch đặt ra thử thách cụ thể cho Adams.

Vitalik Buterin, đồng sáng lập Ethereum, đã viết nhiều về automated market maker—mô hình giao dịch không cần sổ lệnh truyền thống. Thay vì khớp lệnh mua-bán, trader sẽ giao dịch trực tiếp với pool thanh khoản, toàn bộ được điều phối bởi công thức toán học.

Chưa ai hiện thực hóa thành sản phẩm hoạt động.

Adams bắt tay nghiên cứu. Market making là hệ thống phức tạp—nhiều thành phần tham gia, đòi hỏi tính toán chính xác, phản ứng theo thời gian thực. Đề bài kết hợp giữa toán học và kỹ thuật thực hành, đúng sở thích của anh.

Floersch đề nghị: nếu Adams xây được nguyên mẫu hoàn chỉnh kèm giao diện trong một tháng, anh sẽ trình diễn tại Devcon—hội nghị lớn nhất của Ethereum.

Adams nhận lời. Anh còn 30 ngày để học web, xây dựng logic automated market maker và làm ra thứ đủ sức thuyết phục cộng đồng Ethereum toàn cầu.

Giao thức thay đổi tất cả

Ngày 02/11/2018. Adams chuẩn bị deploy smart contract lên Ethereum mainnet.

Hành trình từ nguyên mẫu đến sản phẩm thật kéo dài hơn một năm. Từ thử thách một tháng ban đầu, dự án thành giao thức hoàn chỉnh sau nhiều lần cải tiến. Demo ở Devcon 2 chứng minh ý tưởng khả thi, nhưng Adams muốn sản phẩm thực sự vững chắc cho người dùng thực. Phải viết lại smart contract, kiểm thử bảo mật, tinh chỉnh giao diện. Mỗi cải tiến đều giúp hệ thống tiến gần hơn tới sản phẩm hoàn chỉnh.

Buterin khuyên viết lại bằng Vyper—ngôn ngữ khác, và nộp hồ sơ xin tài trợ từ Ethereum Foundation. Quá trình này buộc Adams phải trình bày rõ ràng tầm nhìn dự án.

Khoản tài trợ 65.000 USD giúp Adams tập trung toàn thời gian. Anh dùng vốn để kiểm toán smart contract, xây dựng giao diện hoàn thiện, chuẩn bị ra mắt mainnet. Mọi chi tiết đều quan trọng—vì người dùng sẽ gửi tiền thật vào hệ thống.

Công thức toán học nền tảng của Uniswap là x * y = k.

@ combo_wizard

Công thức tích số không đổi này bảo toàn tích số lượng hai token trong một pool thanh khoản qua từng giao dịch—một token càng khan hiếm thì giá càng tăng theo tỉ lệ.

Adams triển khai hợp đồng thông minh tại Devcon 4 ở Prague. Ra mắt tại sự kiện lớn nhất Ethereum giúp Uniswap được cộng đồng dev và người dùng sớm chú ý. Anh thông báo triển khai trên Twitter tới khoảng 200 người theo dõi của mình.

@ haydenzadams

Phản hồi ban đầu khá trái chiều. Một số dev ca ngợi thiết kế tinh giản, cấu trúc không cần cấp phép. Một số khác nghi ngờ liệu automated market maker có cạnh tranh nổi sàn tập trung truyền thống. Trong vài tuần đầu, khối lượng giao dịch vẫn khiêm tốn, chủ yếu từ cộng đồng dev tò mò và tín đồ DeFi.

Adams hiểu rõ sự hoài nghi này. Uniswap không nhắm đến việc hiệu quả hơn sàn tập trung, mà giải phóng giao dịch khỏi trung gian, tự do niêm yết token và thanh khoản hợp thành để ứng dụng khác phát huy. Sàn tập trung cần market maker để điều tiết thanh khoản mỗi khi giá biến động. AMM chuyển mô hình sang tự động hóa: khi deploy pool, toàn bộ cơ chế market making đã tự vận hành.

Token có thể ra đời mà không cần ai phê duyệt. Khi token mới lên Ethereum, phải có cách giao dịch tự do không cần chờ sàn xét duyệt. Sàn tập trung tính phí niêm yết cao, thủ tục lâu. Uniswap cho phép bất kỳ ai tạo thị trường bằng nạp token vào pool và nhận phí giao dịch.

Từ đầu 2019, khối lượng giao dịch mỗi ngày tăng đều. Giao thức xử lý hàng triệu USD mà không cần nhân sự, không văn phòng, không mô hình doanh nghiệp truyền thống. Adams xây dựng một hệ thống vận hành bằng quy tắc toán học thay vì quyết định con người.

@ defillama

Mùa hè 2020 ghi dấu ấn mới cho DeFi.

DeFi Summer bùng nổ, thúc đẩy ứng dụng tài chính blockchain tăng trưởng vượt bậc. Uniswap trở thành lõi hạ tầng, kiến tạo các hình thái tài chính lập trình hóa mới.

Adams chứng kiến khối lượng giao dịch tăng từ hàng triệu lên hàng tỷ USD mỗi tháng. Giao thức xử lý khối lượng lớn hơn nhiều tổ chức tài chính truyền thống mà vẫn duy trì phi tập trung, không kiểm soát.

Thành công đã cuốn hút giới đầu tư mạo hiểm. Adams thành lập Uniswap Labs, chính thức hóa đội ngũ - gọi vốn tổ chức. Công ty gọi được 11 triệu USD vòng Series A do Andreessen Horowitz dẫn đầu, bổ sung nguồn lực đột phá sản phẩm.

Phiên bản 2 ra mắt tháng 05/2020 với nhiều cải tiến: hợp đồng thông minh hỗ trợ giao dịch trực tiếp mọi cặp ERC-20, tích hợp oracle giá để giao thức khác sử dụng, flash loan cho phép vay token trong một giao dịch đơn.

Những đổi mới này mở ra nhiều ứng dụng ngoài dự kiến. Dev khác xây dựng nền tảng cho vay, phái sinh, yield farming trên nền Uniswap. Giao thức trở thành hạ tầng hợp thành, thúc đẩy đổi mới trên toàn hệ sinh thái DeFi.

Tháng 09/2020 đánh dấu bước ngoặt với sự ra mắt token quản trị UNI. Adams cùng đội ngũ airdrop 400 token cho mọi địa chỉ từng sử dụng Uniswap—một trong những đợt phát token lớn nhất lịch sử crypto. Phân phối ngược này tri ân người dùng sớm, đồng thời gắn lợi ích của họ vào sự phát triển chung của giao thức.

Phiên bản 3, phát hành tháng 05/2021, đưa vào yếu tố thanh khoản tập trung: nhà cung cấp có thể dồn vốn vào những khoảng giá nhất định, nâng hiệu suất sử dụng vốn lên đến 4.000 lần với một số chiến lược. Đột phá này lôi kéo cả market maker chuyên nghiệp, đồng thời vẫn giữ sự dễ tiếp cận với người dùng cá nhân.

Tính năng này thay đổi căn bản cách market maker vận hành trên Uniswap: trước đây vốn bị phân tán trên tất cả dải giá, hiệu quả thấp. Với V3, nhà cung cấp chọn chính xác khoảng giá muốn cung cấp thanh khoản, chủ động định vị chiến lược và quản lý rủi ro tốt hơn. Thậm chí đặt stop-loss để giảm impermanent loss bằng cách dồn vị thế vào vùng giá mục tiêu, nâng thị trường lên cấp độ chuyên nghiệp.

Uniswap V3 hấp dẫn cả market maker chuyên nghiệp lẫn người dùng cá nhân nhờ sự linh hoạt, hiệu quả vốn vượt trội.

Mỗi phiên bản mở rộng năng lực Uniswap mà vẫn giữ vững các nguyên tắc cốt lõi: không cần cấp phép, phi tín nhiệm, chống kiểm duyệt. Bất cứ ai cũng có thể giao dịch bất kỳ token nào mà không cần thông tin cá nhân hay xin phép trung gian.

Adams đã tạo ra điều mà tài chính truyền thống từng cho là không tưởng: sàn hoàn toàn tự động, không cần người điều hành, xử lý hàng tỷ USD mỗi ngày.

Ngày 10/10/2024, Uniswap Labs công bố Unichain, mạng lưới Ethereum Layer 2 dành riêng cho các ứng dụng DeFi.

Blockchain này là bước chuyển của Adams từ nhà phát triển giao thức thành nhà cung cấp hạ tầng. Xây dựng mạng chuyên dụng cho phép Uniswap tối ưu toàn bộ chuỗi dành cho automated market making.

Unichain ra mắt ngày 11/02/2025 với công nghệ Rollup-Boost. Trusted execution environments mở ra mempool riêng tư và thứ tự giao dịch công bằng. Đột phá này xử lý rốt ráo bài toán nan giải của trading phi tập trung: maximal extractable value (MEV).

Trên blockchain truyền thống, trader chuyên nghiệp dễ dàng nhìn thấy giao dịch chờ xử lý rồi front-run người dùng thường qua việc trả phí gas cao hơn. Hành động này rút giá trị khỏi trader phổ thông, khiến chi phí giao dịch tăng. Mempool riêng tư trên Unichain che thông tin giao dịch cho đến khi khớp, còn trusted execution environments đảm bảo giao dịch được xếp đúng trình tự đến, bất kể phí gas.

Mạng lưới xử lý giao dịch trong các sub-block 200 mili giây. Tốc độ này giúp Uniswap cạnh tranh được với sàn tập trung về giao dịch nhạy cảm độ trễ. Cải tiến kỹ thuật giúp giảm giá trị bị trader chuyên nghiệp rút từ người chơi nhỏ, tạo môi trường giao dịch công bằng hơn.

Hiện tại, Uniswap xử lý hơn 2–3 tỷ USD giao dịch mỗi ngày trên nhiều blockchain. Phiên bản 4, ra mắt 2025, bổ sung hook cho phép dev tự thiết kế hành vi pool đáp ứng yêu cầu riêng. Giao thức tiếp tục phát triển, vẫn giữ được sự đơn giản, dễ dùng—những yếu tố then chốt tạo nên tính đột phá của nó.

Adams giữ vững sứ mệnh: làm cho trao đổi giá trị đơn giản, phổ cập như trao đổi thông tin.

Từ căn phòng nhỏ đến hàng tỷ USD giao dịch mỗi ngày, Uniswap chứng minh sức mạnh cạnh tranh thực sự của hệ thống phi tập trung đối với tài chính truyền thống.

Câu chuyện về Uniswap tạm dừng tại đây—tuần tới sẽ có một chân dung mới.

Hẹn gặp lại, hãy luôn giữ tinh thần khám phá!

Thejaswini

Lưu ý:

1. Bài viết này được đăng lại từ [TOKEN DISPATCH]. Mọi bản quyền thuộc về tác giả gốc [Thejaswini M A]. Nếu bạn có ý kiến về việc đăng lại, vui lòng liên hệ đội ngũ Gate Learn để được hỗ trợ nhanh chóng.
2. Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Mọi quan điểm, nhận định trong bài viết chỉ phản ánh ý kiến cá nhân của tác giả, không phải là lời khuyên đầu tư.
3. Bản dịch sang các ngôn ngữ khác do đội ngũ Gate Learn thực hiện. Nếu không được phép, nghiêm cấm sao chép, phân phối, đạo văn bản dịch này.