đòn bẩy

Đòn bẩy là một công cụ phổ biến trong giao dịch tiền điện tử để khuếch đại vị thế giao dịch, cho phép nhà giao dịch kiểm soát tài sản có giá trị lớn hơn với một lượng vốn nhỏ. Trên thị trường tiền điện tử, do biến động cao, giao dịch đòn bẩy đặc biệt được ưa chuộng, nhưng nó cũng đi kèm với rủi ro đáng kể. Tính năng đòn bẩy cho phép nhà đầu tư vay vốn để giao dịch, tiềm năng khuếch đại lợi nhuận nhưng cũng đồng thời nhân lên thua lỗ, trở thành một nhân tố quan trọng trong sự biến động thị trường.

Đòn bẩy hoạt động như thế nào?

Trên thị trường tiền điện tử, giao dịch đòn bẩy hoạt động thông qua các cơ chế sau:

Giao dịch ký quỹ: Nhà giao dịch ký gửi một lượng tài sản nhất định làm tài sản thế chấp (ký quỹ ban đầu) và nền tảng giao dịch cung cấp thêm vốn để tiến hành giao dịch.
Ký quỹ duy trì: Để duy trì một vị thế sử dụng đòn bẩy, nhà giao dịch cần giữ mức ký quỹ tối thiểu, thường là một tỷ lệ phần trăm trên tổng giá trị vị thế.
Cơ chế thanh lý: Khi thị trường di chuyển theo hướng bất lợi và giá trị tài khoản giảm xuống dưới mức ký quỹ duy trì, nền tảng sẽ tự động đóng vị thế (thanh lý) để ngăn chặn thua lỗ lớn hơn. Việc đóng bắt buộc này được gọi là "thanh lý".
Chi phí vay mượn: Giao dịch đòn bẩy thường phát sinh phí lãi suất, tính dựa trên thời gian vay và số vốn vay. Mỗi nền tảng có mức lãi suất và cấu trúc phí khác nhau.
Tỷ lệ đòn bẩy: Các nền tảng giao dịch khác nhau cung cấp các mức đòn bẩy khác nhau, dao động từ 1.5x đến 125x. Tỷ lệ càng cao, rủi ro càng lớn nhưng lợi nhuận tiềm năng cũng cao hơn.

Ví dụ, sử dụng đòn bẩy 10x, nhà đầu tư có thể kiểm soát 10.000 đô la giá trị Bitcoin chỉ với 1.000 đô la. Nếu giá Bitcoin tăng 5%, lợi nhuận của nhà đầu tư sẽ là 50% (không tính phí); nhưng nếu giá giảm 10%, nhà đầu tư sẽ mất toàn bộ vốn đầu tư ban đầu 1.000 đô la.

Các đặc điểm chính của Đòn bẩy là gì?

Sự sôi động trên thị trường:
Giao dịch đòn bẩy cực kỳ phổ biến trong thị trường tiền điện tử, đặc biệt vào giai đoạn thị trường tăng giá. Theo thống kê, trên một số sàn giao dịch, giao dịch đòn bẩy có thể chiếm hơn 50% tổng khối lượng giao dịch.

Biến động:
Giao dịch đòn bẩy thường khuếch đại sự biến động của thị trường, đặc biệt khi các đồng coin lớn như Bitcoin có biến động giá mạnh. Việc thanh lý tập thể các vị thế sử dụng đòn bẩy lớn có thể gây ra hiệu ứng dây chuyền, dẫn đến các đợt điều chỉnh sâu hoặc các đợt tăng giá mạnh hơn.

Chi tiết kỹ thuật:

Các nền tảng khác nhau cung cấp các mức đòn bẩy tối đa khác nhau, từ 2-5x trên các sàn giao dịch truyền thống đến hơn 100x trên một số sàn phái sinh
Giao dịch đòn bẩy có thể được sử dụng để mở vị thế mua (kỳ vọng giá tăng) hoặc bán khống (kỳ vọng giá giảm)
Hầu hết các nền tảng sử dụng giá đánh dấu (giá trung bình thị trường) thay vì giá giao dịch cuối cùng để kích hoạt việc thanh lý, nhằm tránh thao túng giá
Các nền tảng nâng cao cung cấp cả hai chế độ ký quỹ chéo và ký quỹ cô lập, mang đến cho người dùng các lựa chọn quản lý rủi ro khác nhau

Trường hợp sử dụng và ưu điểm:

Triển khai các chiến lược giao dịch ngắn hạn như giao dịch trong ngày hoặc giao dịch sóng
Phòng ngừa rủi ro cho danh mục đầu tư hiện tại
Tham gia các cơ hội giao dịch lớn với vốn hạn chế
Tìm kiếm lợi nhuận trong thị trường giảm giá thông qua bán khống
Giao dịch chênh lệch giá, tận dụng sự khác biệt giá giữa các nền tảng hoặc tài sản khác nhau

Rủi ro và thách thức của Đòn bẩy là gì?

Rủi ro thanh lý: Rủi ro lớn nhất trong giao dịch đòn bẩy là bị thanh lý, nhà giao dịch có thể mất hết toàn bộ số vốn đầu tư trong thời gian ngắn khi thị trường biến động bất lợi. Thống kê cho thấy, các nhà giao dịch sử dụng đòn bẩy cao có tỷ lệ bị thanh lý cao hơn đáng kể so với những người dùng đòn bẩy thấp.
Khuếch đại thua lỗ: Đòn bẩy không chỉ khuếch đại lợi nhuận mà còn nhân lên thua lỗ. Đòn bẩy 10x nghĩa là chỉ cần tài sản giảm 10% là có thể mất sạch 100% vốn gốc.
Chi phí vay mượn: Duy trì vị thế đòn bẩy trong thời gian dài sẽ phát sinh chi phí lãi vay liên tục, làm giảm lợi nhuận tiềm năng. Trên một số nền tảng, lãi suất vay vào giai đoạn nhu cầu tăng cao có thể lên tới 30-50% mỗi năm.
Rủi ro thanh khoản: Trong lúc thị trường biến động mạnh, thanh khoản có thể cạn kiệt nhanh chóng, dẫn tới trượt giá lớn, trễ khớp lệnh hoặc thậm chí không thể đóng vị thế kịp thời.
Áp lực tâm lý: Giao dịch đòn bẩy có thể tạo ra áp lực tâm lý rất lớn, dẫn tới các quyết định cảm tính và sai lầm khi giao dịch. Nhiều nhà giao dịch chuyên nghiệp thừa nhận rằng quản lý tâm lý khi giao dịch đòn bẩy còn khó khăn hơn cả phân tích kỹ thuật.
Sự không chắc chắn về quy định: Các cơ quan quản lý trên toàn cầu có thái độ đa dạng và liên tục thay đổi với giao dịch đòn bẩy tiền điện tử. Một số quốc gia đã hạn chế hoặc cấm giao dịch đòn bẩy cao và có thể sẽ có các quy định nghiêm ngặt hơn trong tương lai.
Rủi ro hệ thống: Khối lượng lớn các vị thế có sử dụng đòn bẩy có thể gây ra hiệu ứng dây chuyền trong các đợt biến động thị trường, kéo theo rủi ro hệ thống và các cú sập thị trường. Trong các đợt sụp đổ lớn ngày 19/05/2021 và tháng 3/2023, hơn 10 tỷ đô la trong các vị thế đòn bẩy đã bị thanh lý, làm trầm trọng thêm đà giảm giá.

Tác động của Đòn bẩy lên thị trường là gì?

Giao dịch đòn bẩy đã có tác động sâu rộng đến thị trường tiền điện tử:

Gia tăng biến động thị trường: Giao dịch đòn bẩy là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến biến động lớn của thị trường tiền điện tử. Việc thanh lý đồng thời các vị thế đòn bẩy lớn có thể gây ra “hiệu ứng thanh lý dây chuyền”, khiến giá biến động mạnh. Ví dụ, ngày 18/04/2021 giá Bitcoin lao dốc 15% trong 24 giờ, hơn 10 tỷ đô la vị thế đòn bẩy bị thanh lý.
Chức năng phát hiện giá: Giao dịch đòn bẩy tăng chiều sâu và thanh khoản cho thị trường, hỗ trợ việc phát hiện giá hiệu quả hơn. Các sản phẩm đòn bẩy như hợp đồng tương lai và hợp đồng perpetual thường có khối lượng giao dịch vượt xa giao ngay, dẫn dắt xu hướng giá.
Nguồn doanh thu của sàn giao dịch: Giao dịch đòn bẩy mang lại nguồn thu lớn cho các sàn, thường chiếm 30-40% tổng doanh thu. Khoản thu này đến từ phí giao dịch, phí cấp vốn và phí thanh lý.
Thu hút tổ chức đầu tư: Các sản phẩm đòn bẩy đã thu hút thêm nhiều nhà đầu tư tổ chức tham gia thị trường crypto. Hợp đồng tương lai Bitcoin trên Chicago Mercantile Exchange (CME) với đòn bẩy lên tới 20x là một trong những kênh chính để các tổ chức tham gia thị trường này.
Thay đổi cấu trúc thị trường: Giao dịch đòn bẩy khiến cấu trúc thị trường tiền điện tử trở nên phức tạp hơn, đưa ra các khái niệm mới như funding rate, giao dịch basis cùng các sản phẩm sáng tạo như hợp đồng perpetual, hợp đồng giao hàng.
Đa dạng hóa chiến lược giao dịch: Đòn bẩy cho phép thực hiện các chiến lược phức tạp như arbitrage, phòng ngừa rủi ro và giao dịch định lượng, thúc đẩy hiệu quả thị trường nhưng cũng làm tăng rủi ro hệ thống.