Son zamanlarda çeşitli haberleri takip ederken, merkez bankası dijital parası konusunun gerçekten giderek daha da hareketli hale geldiğini fark ettim.

Avrupa Merkez Bankası tarafından yapılan açıklamalara göre, onların üzerinde çalıştığı dijital euro oldukça ilginç bir konumda duruyor—sadece Alipay, WeChat gibi uygulamalarla rekabet etmek değil, daha çok bir “yedek temel altyapı” oluşturmak amacı taşıyorlar. Peki bu ne anlama geliyor? Yani, bir gün bankaların uygulamaları hacklenirse veya internet büyük çapta çökerse, bu dijital euro devreye girerek alışveriş yapmaya devam etmenizi sağlayacak. En ilginç tarafı ise, offline (çevrimdışı) versiyonlar geliştirmeyi planlamaları; internet bağlantısı olmadan da kullanılabilecek, dijital çağda nakit Plan B’si gibi.

Neden tüm ülkelerin merkez bankaları bu konuda yoğunlaşıyor? Aslında bu oldukça gerçekçi bir sebebe dayanıyor. Birincisi, stabil coinler son birkaç yılda çok hızlı gelişiyor; ikincisi, Apple Pay, Google Wallet gibi teknoloji devleri geleneksel ödeme pazarını adeta ele geçiriyor. Merkez bankaları muhtemelen, ödeme altyapısının kontrolünü tamamen dışarıya bırakmamak istiyorlar. Forbes ise bu konuda daha iyimser yaklaşıyor; CBDC’nin (Merkez Bankası Dijital Parası) bankası olmayanlara finansal erişim sağlayarak finansal kapsayıcılığı artırabileceğini düşünüyor—bu güzel bir fikir, ama uygulamada nasıl sonuçlanacağı ülkelerin nasıl yöneteceğine bağlı.

Ancak gerçekten heyecan verici olan, belki de blockchain teknolojisinin kendisinin evrimsel yönleri.

Örneğin, yeniden finans (ReFi) kavramı, basitçe blockchain ve çevre koruma alanlarını bir araya getiriyor. Bir projeye yatırım yaptığınızda, bu para doğrudan ağaç dikmeye veya denizleri temizlemeye kullanılabiliyor; tüm süreç blockchain üzerinde şeffaf ve denetlenebilir. Bu, ESG (Çevresel, Sosyal ve Yönetişim) ve DeFi’nin (Merkeziyetsiz Finans) bir melezlemesi gibi; hem kâr etmek hem de iyi işler yapmak mümkün. Düşüncesi gerçekten oldukça havalı, değil mi?

Bir diğer heyecan verici alan ise, merkeziyetsiz yapay zeka (deAI). Günümüzde AI büyük birkaç şirket tarafından monopolize edilmiş durumda; eğitim verileri ve algoritmalar genellikle gizli kalıyor. deAI ise, AI modelleri ve veri yönetimini blockchain’e taşımayı hedefliyor; böylece geliştirme ve gelir dağılımı daha adil hale geliyor. Tabii şu an henüz başlangıç aşamasında ve teknik zorluklar çok fazla, ama yönü gerçekten dikkat çekici.

Ayrıca, merkeziyetsiz kimlik (DID) sistemleri de bazı alanlarda test edilmeye başlandı. Mesela, eğitim belgeleri, iş deneyimleri ve kredi kayıtlarınız blockchain üzerinde saklanabilir; böylece yeni bir işe başvururken bir sürü belgeyle uğraşmak zorunda kalmazsınız, ve gizliliğinizi kendiniz kontrol edebilirsiniz. Hatta, akıllı sözleşmelerle entegre edilen uyuşmazlık çözüm mekanizmaları da geliştiriliyor; bu sayede, arabuluculuk süreçleri otomatik ve şeffaf hale geliyor, geleneksel hukuki prosedürlerin karmaşasından kurtulmak mümkün oluyor.

Özetle, merkez bankası dijital paraları önde pazar payını kapmaya çalışırken, blockchain teknolojisi ise perde arkasında yeni alanlara sızmaya devam ediyor. Bu dijital dönüşüm henüz başlangıç aşamasında ve önümüzde çok daha şaşırtıcı, yenilikçi uygulamalar göreceğiz gibi görünüyor.