Web3 proje yöneticileri zarar gördükten sonra Çin ana karasında suç duyurusunda bulunup haklarını arayabilir mi?

Yazar: Shao Shiwei

Bir şikayetçi olarak, Çin ana karasında cezai suç duyurusunda bulunmak ve ihlal eden kişinin sorumluluğunu araştırmak istiyorsanız, öncelikle bir önkoşulu belirlemeniz gerekir: ihlal eden kişinin Çin ana karasında olması. Eğer ihlal eden kişi Hong Kong veya yurtdışında ise, iç güvenlik güçleri dosya açsa bile, büyük olasılıkla sonraki adımlar atılmaz. Sebebine gelince, bu konuya ilişkin detaylar şu makalede anlatılmaktadır: “Yurtdışında Telekomünikasyon ve Ağ Dolandırıcılığı Yapmak, Çin Polisleri Uluslararası Nedenlerle İnsan Yakalayabilir mi?” Bu makalede tekrar detaylandırılmayacaktır. Bu da, birçok yurtdışındaki Web3 projesinin, iç kullanıcılar tarafından şikayet edilse bile, sonuç alınamamasının nedenidir çünkü bu kişiler genellikle yurtdışındadır.

Bu önkoşul ışığında, konunun esasına geçiyoruz. Şikayetçi taraf için, öncelikle karşılaşacağı birkaç temel sorun şunlardır:

Hangi belgeleri sunmalıyım? Hangi polis kurumuna şikayette bulunmalıyım? Polis şikayeti yaparsa, polis benim yasa dışı faaliyetlerde bulunduğumu mu tespit eder ve bu durumda dosya mı açar?

Kimler “Mağdur Birim” olarak şikayette bulunma hakkına sahiptir?

Web3 proje tarafları açısından, eğer proje çalışanları ticari rüşvet alıyor, görevlerini kötüye kullanarak fonları zimmetine geçiriyor veya fonlar dolandırıcılık veya hırsızlık yoluyla kaybolduysa, mağdur taraf olarak hangi kurum şikayette bulunmalı? Bu, Web3 proje şirketinin Çin’de bir gerçek şirket kurup kurmadığına göre duruma göre farklılık gösterir.

Genel olarak, Web3 platform işletmecileri genellikle projelerini Hong Kong, Singapur, Cayman gibi yerlere kurar. Ancak, maliyetleri düşürmek, iletişim ve yönetim kolaylığı sağlamak amacıyla Çin’de çalışanlar da istihdam ederler.

Büyük ölçekli platformlar, örneğin sanal para borsaları gibi, genellikle Çin’de üçüncü taraf şirketlerle işbirliği yapar. Bu üçüncü taraf şirketler, çalışanlarla iş sözleşmesi imzalar ve sosyal sigorta ödemeleri yapar. Ancak, birçok Web3 proje sahibi, gerçek kontrol sahibi veya kontrol sahibi tarafından başka bir kişinin kendi şirketini kurdurur ve bu şirket aracılığıyla çalışanları istihdam eder, sosyal sigorta ödemelerini yapar ve maaş verir.

Bu durumda, uygun şikayet konusu, dosyanın açılıp açılamayacağı açısından kritik hale gelir.

Eğer yurtdışında kurulu Web3 proje sahibi zarar görürse, iç taraflar mağdur olarak şikayette bulunabilir mi?

Geleneksel ceza hukuku örneklerine bakıldığında, yabancı yatırımcılar mağdur taraf ise ve Çin’de bağlı şirketleri, şube veya ofisleri varsa, bu bağlı kuruluşlar ve ofisler birlikte mağdur taraf olarak şikayette bulunabilir.

Dolayısıyla, Web3 platformu, Çin’de kurulu bir şirketle belli bir bağlantısı olduğunu kanıtlayabilirse, bu şirketler de mağdur taraf olarak ortak şikayette bulunabilir.

Ancak, birçok Web3 projesinde, proje ana şirketi yurtdışında kurulu olmasına rağmen, sadece üçüncü taraf insan kaynakları dış şirketleriyle çalışanlar arasında iş ilişkisi kurar. Bu durumda, gerçek bir mağdur taraf olarak kabul edilip edilmeyeceği önemli bir sorudur: İşbirliği yapan şirket, “mağdur taraf” olarak şikayette bulunabilir mi?

Hukuki açıdan bakıldığında, üçüncü taraf dış şirketler genellikle proje fonlarını doğrudan yönetmez ve olaylara ilişkin mal varlığı üzerinde tasarruf veya gelir hakkına sahip değildir. Bu nedenle, bu şirketlerin mağdur tarafı olarak kabul edilmesi zordur. Bu isimle şikayet edilirse, doğrudan zarar veya hak temeli olmadığı gerekçesiyle sorgulanabilir.

Ancak, yargı uygulamalarında, bazen işbirliği yapan şirketler şikayet konusu olarak kullanılır ve çalışanları aracılığıyla belge sunumu yapılır. Bu yöntem, bazı davalarda soruşturmanın ilerlemesine katkı sağlayabilir, ancak aynı zamanda savunma tarafına “şikayet konusu ile gerçek menfaat sahibi aynı mı” sorusu üzerinden itiraz etme fırsatı sunar.

Web3 proje tarafları açısından, başka bir önemli soru da: platformun kendisi, Çin hukuku çerçevesinde “mağdur taraf” olarak kabul edilebilir mi?

Bazı Web3 iş modelleri, örneğin zincir üzeri tahmin piyasaları, türev ürünleri veya zincir üzeri token likidite eşleştirmeleri gibi, bazı ülkelerde net bir düzenleyici konuma ulaşmıştır. Ancak, Çin ana karasında, sanal para ile ilgili faaliyetler “önemli önleme ve ihtiyatlı düzenleme kapsamına” alınmıştır. Mahkeme, platformun “meşru haklar” sahibi olup olmadığını belirlerken genellikle iki açıdan değerlendirir:

• Kurumsal yeterlilik ve yasal uygunluk (yasalara uygun faaliyet izni var mı?)
• Faaliyetlerin, Çin yasalarıyla yasaklanan veya kısıtlanan alanlara girip girmediği

Bu nedenle, platformun temel faaliyetleri Çin’de yasaklıysa, “mağdur taraf” olarak yasal dayanaklar sınırlı kalır ve şikayet yolları karmaşık hale gelir.

Ancak, bu tüm Web3 faaliyetlerinin mağdur konumunu engellemez. Eğer platformun faaliyetleri, Çin’de açıkça yasaklanmış alanlara girmiyorsa ve gerçek zarar ile varlık hakları arasında bağlantı kurulabiliyorsa, yargı organları tarafından mağdur taraf olarak kabul edilme ihtimali vardır.

Şikayet edilmesi, Web3 proje taraflarının kendi risklerini artırır mı?

Bu, proje taraflarının cezai şikayette bulunmayı düşündüklerinde en çok endişe duydukları konulardan biridir.

Çin’de 924 bildirimi ve diğer politikalar nedeniyle, sanal para ile ilgili faaliyetler yasa dışı finansal faaliyetler olarak tanımlanmıştır. Bu nedenle, proje tarafı şikayette bulunursa, projenin yasal durumu dikkatle değerlendirilmelidir. Aksi takdirde, sadece “mağdur taraf” olarak kabul edilmekle kalmaz, aynı zamanda kendi cezai riskleriyle de karşılaşabilir.

Yasadaki yasa dışı finansal faaliyetler, mutlaka cezai suç anlamına gelmez. Belirli suçlar ve suç tipleri, faaliyetlerin Çin’deki kullanıcılar tarafından yürütülüp yürütülmediğine, iç kullanıcı fonlarının alınıp alınmadığına göre risk derecesi belirlenir.

Bu belirsizlik nedeniyle, bazı projeler, “kendi riskleri” konusunda endişe duyup, “ifşa”, “haklarını koruma” veya “şikayet” gibi gerekçelerle fidye veya tehdit uygulayabilir.

Örneğin, 2023 yılının 10 Ekim’inde [i]’ye ait bir haber, Negentropy Capital kurucusu BillyWen’in, X platformunda yaptığı açıklamada, geçen yıl fonlarının bir Web3 projesine yatırım yaparken, sözde haklarını koruma grupları tarafından fidye ve tehdit edildiğini ve Shenzhen Longgang polisiyle şikayet edip dosya açtıklarını belirtti. Şüpheli Wu, 50 bin USDT (toplam 300 bin yuan) fidye ve tehdit suçlamasıyla gözaltına alındı. Wu, bu tehditleri, BitRun adlı Twitter hesabı büyük V’sinin yönlendirmesiyle ve sahte hak talep materyalleri kullanarak gerçekleştirdiğini iddia etti. Mahkeme, yakında bu davayı karara bağlayacak.

Görüldüğü gibi, sıkı düzenleme ortamında bile, tüm proje taraflarının haklarını koruma konusunda çaresiz kalması gerekmez. Kendilerinin hak temellerini netleştirip, faaliyetlerin yasal risklerini önceden değerlendirebilirlerse, yargıdan destek alma şansı artar.

Hangi polis kurumuna şikayette bulunmalı? — Yetki alanının belirlenmesi

Hangi polis kurumuna şikayette bulunmalı? Davanın hangi bölgedeki polis tarafından soruşturulacağı? Bu sorular, önceden netleştirilmezse, şikayet yapıldığında şu sorunlar ortaya çıkabilir:

• Polis, “yetki yok” diyerek dosyayı kabul etmeyebilir
• Farklı bölgelerdeki polisler arasında devretme veya sorumluluk reddi yaşanabilir
• Dosya açılırsa bile, savunma tarafı “yetki hatası” diyerek itiraz edebilir ve davanın seyri etkilenebilir

Bu nedenle, yetki alanını belirlemek, hakların korunma yolunun mümkün olup olmadığını belirlemede ilk adımdır.

Çin’de ceza davalarında bölgesel yetki, suçun işlendiği yer esas alınarak belirlenir. Ancak, özellikle ağ suçları gibi özel durumlarda farklı kurallar geçerlidir.

Temel olarak, Web3 proje tarafları ceza davası açarken, suçun Çin sınırları içinde gerçekleşmiş olması gerekir. Peki, suçun yeri nasıl anlaşılır? Zincir üzeri varlıklar, yetki yönetimi ve bölgesel çalışanlar açısından, suç yeri sadece fiziksel konumla sınırlı değildir; aşağıdaki herhangi bir yerde de gerçekleşmiş olabilir:

• Proje fonları veya dijital varlıkların transfer edildiği veya kontrol edildiği yer
• Özel anahtar veya hesap erişiminin gerçekleştirildiği yer
• Varlık kaybının son ortaya çıktığı yer
• Suç gelirlerinin elde edilip saklandığı veya kullanıldığı yer

Başka bir deyişle, zincir üzeri işlemler, sonunda gerçek dünyada bir noktaya ulaşır; bu nokta, kişi, cihaz veya fon akışı olabilir. Bu “ulaşım noktaları”, iç hukukta bölgesel yetki sınırlarını belirlemede dikkate alınabilir.

Özellikle hırsızlık veya dolandırıcılık gibi suçlarda, genellikle suçun işlendiği yer veya para transferi yapılan yer, polis soruşturması ve şikayet için temel alınır.

Eğer Web3 projesi, Çin’deki bir şube veya ofis aracılığıyla suç işlenmişse, bu şube veya ofisin bulunduğu bölgedeki polis merkezine şikayette bulunulabilir. Ancak, Çin’de şubesi olmayan projeler için, gerçek suç yerleri veya şüphelilerin ikamet ettiği bölgedeki polisler devreye girebilir.

Yurtdışındaki deliller ve zincir üzeri kanıtlar, noter tasdikine ihtiyaç duyar mı?

Web3 projelerinin faaliyetleri, hesap sistemleri, varlık yönetimi ve iletişimleri genellikle yurtdışındaki sunucular, zincir üzeri sistemler veya sınır ötesi iletişim araçlarıyla gerçekleşir. Bu nedenle, cezai şikayetlerde sıkça karşılaşılan bir sorun şudur:

Bu deliller, yurtdışında doğrudan kullanılabilir mi? Noter tasdikine ihtiyaç var mı?

Ceza muhakemesi kanununa göre, Web3 projesi tarafından sunulan deliller, ilgili belgeler ve veriler, ilgili vekil veya temsilci (örneğin çalışanlar veya avukatlar) aracılığıyla toplanmışsa, noter tasdikine tabi tutulması gerekebilir. Ayrıca, yabancı dilde hazırlanan belgelerin, Türkçe çevirisinin de eklenmesi gerekebilir.